ยานอนหลับคืออะไร? ก่อนจะใช้มาศึกษากันก่อนก็ดีนะ

หลายคนมีปัญหานอนไม่หลับ แล้วจะหาซื้อยานอนหลับที่เขาขายกันว่อนเน็ตมากินเอง ขอบอกไว้ก่อนว่าก่อนใช้งานยานอนหลับคุณควรไปปรึกษาแพทย์ก่อนดีไหม? เพราะยานอนหลับไม่เหมือนยาพาราเซตามอน ที่จะกินเพื่อระงับอาการได้สารพัดโรค ก่อนอื่นมาศึกษากันตามบทความนี้เลย

ยานอนหลับคืออะไร?
ยานอนหลับ คือ ยาที่ออกฤทธิ์ทำให้ง่วงนอน ช่วยให้นอนหลับ และมักช่วย บรรเทาอาการจากความเครียดได้อีกด้วย ยานอนหลับมีคุณสมบัติทางเภสัชคือ ตัวยาออกฤทธิ์ที่ระบบประสาทส่วนกลาง จึงมีฤทธิ์คลาย ความกังวล ระงับ/สงบประสาท ทำให้นอนหลับ บางตัวมีฤทธิ์ช่วยคลายกล้ามเนื้อ และ/หรือ ยับยั้งอา การชักได้อีกด้วย

ประเภทยานอนหลับ  
ยานอนหลับแบ่งได้เป็นกลุ่มใหญ่ๆ 5 กลุ่มดังนี้
กลุ่ม Barbiturates: กลไกการออกฤทธิ์ของยากลุ่มนี้คือ เพิ่มการจับของสารสื่อประสาท GABA (Gamma-Aminobutyric acid, สารที่ทำงานเกี่ยวข้องกับการตื่นตัวของระบบประสาท) กับตัวรับสารนี้ (GABA receptor) เช่นเดียวกับยากลุ่ม Benzodiazepines ปัจจุบันใช้เป็นยาทางจิตเวชและยากันชักมากกว่าเป็นยานอนหลับเช่น ยาไทโอเพนทอล (Thiopental), ยาฟีโนบาร์บิทอล (Phenobarbital) ฯลฯ

กลุ่ม Benzodiazepines และ Triazolobenzodiazepines: เช่น ยาไดอะซีแพม (Diazepam), มิดาโซแลม (Midazolam) ฯลฯ ยากลุ่มนี้ออกฤทธิ์ที่สมองหรือระบบประสาทส่วน กลางแล้วมีผลให้สาร GABA ในสมองทำงานได้ดีขึ้นกว่าเดิม ดังนั้นยากลุ่มนี้จึงมีคุณสมบัติยับยั้งการสื่อประสาทของสาร GABA ยากลุ่มนี้มีทั้งที่ออกฤทธิ์สั้นและเร็วเหมาะกับผู้ที่นอนหลับยาก (เช่น ยา Midazolam, Triazolam) และยาที่ออกฤทธิ์นานพอสมควรเหมาะกับผู้ที่ตื่นบ่อย เช่น ยา Temazepam

กลุ่ม Non-benzodiazepines: เป็นตัวยาที่มีโครงสร้างทางเคมีต่างจากยา Benzodiaze pines แต่มีคุณสมบัติทางเภสัชเช่นเดียวกับยากลุ่ม Benzodiazepines โดยตัวยาออกฤทธิ์ที่สมองผ่านทางตัวรับเช่นเดียวกับ Benzodiazepines ตัวอย่างยากลุ่มนี้เช่น โซพิเดม (Zolpidem) ฯลฯ และเนื่องจากยากลุ่มนี้มีค่าครึ่งชีวิตสั้น จึงเหมาะใช้สำหรับผู้ที่นอนหลับยากที่อาจจำเป็นต้องใช้ยานอนหลับบ่อยหรือปริมาณสูง

กลุ่มยา Antihistamine หรือกลุ่มยาแก้แพ้: ที่จริงๆแล้วทางแพทย์ใช้ผลข้างเคียงของยา กลุ่มนี้ที่ทำให้ง่วงซึม จึงนำฤทธิ์ดังกล่าวมาช่วยให้นอนหลับเช่น ยา ไฮดรอกไซซีน (Hydroxy zine), ไดเฟนไฮดรามีน (Diphenhydramine), คลอรอล ไฮเดรต (Chloral hydrate) ฯลฯ

กลุ่มยา Melatonin: เป็นฮอร์โมนที่สร้างขึ้นและหลั่งจากต่อมไพเนียล (Pineal gland) ในช่วงเวลากลางคืนที่ไม่มีแสงสว่างแล้ว เป็นยาที่สามารถปรับการนอนหลับหรือที่เรียกว่านาฬิกาชีวภาพ เพื่อให้เกิดประโยชน์ในการรักษาให้นอนหลับเช่น ภาวะเจทแลค: อาการเมาเวลาเหตุการบิน

รูปแบบการจัดจำหน่ายของยา
การจัดจำหน่ายของยานอนหลับ มีอยู่ในรูปแบบทั้ง ยาเม็ด ยาฉีด และยาดมสลบ ทั้งนี้เพื่อ ให้เหมาะสมกับวัตถุประสงค์ในการใช้ยา

ข้อบ่งใช้ของยานอนหลับ 
ยานอนหลับมีข้อบ่งใช้การใช้ยาคือ ช่วยให้นอนหลับ ช่วยคลายความวิตกกังวล/ยาคลายเครียด ช่วยป้องกันการชักเช่น ในไข้ชัก ข้อห้ามการใช้ยานอนหลับ ข้อห้ามการใช้ยานอนหลับคือ ไม่ควรดื่มสุรา/เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ขณะใช้ยานี้ เพราะจะเสริม ฤทธิ์ทำให้ยานอนหลับออกฤทธิ์ได้นานขึ้น ซึ่งอาจกดการหายใจจนอาจทำให้เสียชีวิต (ตาย) ได้ 

ข้อควรระวังในการใช้ยานอนหลับ 
ผู้ใดก็ตามที่จะใช้ยานอนหลับติดต่อกันนานๆ ควรระวัง 4 ประการดังต่อไปนี้คือ
ยานอนหลับเป็นการแก้อาการปลายเหตุเท่านั้น ท่านจะต้องได้รับการหาสาเหตุที่แท้จริงและแก้ไขให้ตรงจุดยานอนหลับเมื่อใช้ไปนานๆจะทำให้คุณภาพการนอนแย่ลง และภายหลังตื่นนอนก็อาจไม่สดชื่น มึนงง วิงเวียน เกิดการล้มได้ง่ายยานอนหลับจะลดประสิทธิภาพลงตามเวลาที่ใช้ ทำให้ต้องเพิ่มขนาดยาขึ้นเรื่อยๆจนอาจเกิดผลข้างเคียงที่อันตรายจากยาตามมาเช่น การกดการหายใจ อาจทำให้ติดยาในที่สุด หรือเกิดผลข้างเคียงจากยา หรือกินยาเกินขนาดจนอาจเป็นอันตรายถึงเสียชีวิต (ตาย)ได้ ซึ่งถ้าพบผู้กินยานอนหลับเกินขนาดต้องรีบนำส่งโรงพยาบาลทันที

การใช้ยานอนหลับในหญิงตั้งครรภ์ หญิงให้นมบุตร เด็ก และผู้สูงอายุ
ไม่ควรใช้ยานอนหลับในหญิงตั้งครรภ์และหญิงให้นมบุตร เพราะยาจะผ่านไปสู่ทารกได้ การใช้ยานอนหลับในเด็ก ต้องเป็นคำสั่งและได้รับการดูแลใกล้ชิดจากแพทย์เท่านั้น ผู้สูงอายุจะเกิดผลข้างเคียงจากยานอนหลับได้สูง โดยทั่วไปจึงควรได้ยานอนหลับขนาด ครึ่งหนึ่งของผู้ใหญ่ทั่วไปและควรต้องใช้ยาที่ออกฤทธิ์ระยะสั้น

ผลข้างเคียงจากยานอนหลับ
ผลข้างเคียงจากยานอนหลับที่ควรทราบเช่น เกิดการดื้อยา: คือเมื่อใช้ยาติดต่อกันสักระยะหนึ่งโดยใช้ยาในขนาดเท่าเดิม แต่จะได้ผลน้อยลงๆ ต้องใช้ยาในขนาดที่สูงขึ้นๆเรื่อยๆ จนอาจเกิดพิษ/ผลข้างเคียงที่รุนแรงจากยาได้คือ การกดการหาย ใจจนอาจถึงขั้นเสียชีวิต (ตาย)ได้ 

เกิดการติดยา: คือเมื่อใช้ยาติดต่อกันสักระยะหนึ่งแล้วหยุดไม่ใช้ยาอาจทำให้นอนไม่หลับ จึงต้องใช้ยาอยู่ตลอดทุกวัน เหมือนกับการติดยาหรือต้องพึ่งยาจึงจะช่วยให้นอนหลับได้

ทำให้เซ็กซ์ (Sex)เสื่อม: มีรายงานว่าผู้ที่ได้รับยานอนหลับบางชนิดเป็นระยะเวลานาน อาจทำ ให้เสื่อมสมรรถภาพทางเพศโดยเฉพาะในผู้ชายได้ ความจำเสื่อม: ยานอนหลับอาจส่งผลต่อระบบความจำในระยะยาวได้ ทำให้ไม่สามารถจำเหตุ การณ์หรือเรื่องราวต่างๆได้ยาวนานเหมือนคนปกติทั่วไป

การได้ยาเกินขนาด: จะเกิดการกดการหายใจจนถึงขั้นหยุดหายใจและเสียชีวิตได้ ซึ่งถ้าพบผู้กินยานอนหลับเกินขนาดต้องรีบนำส่งโรงพยาบาลทันที นอกจากนี้ผลข้างเคียงอื่นๆที่อาจพบได้เช่น มึนงง วิงเวียน อาจท้องผูกหรือท้องเสีย อาจเบื่อ อาหารหรือหิวบ่อย ปากแห้ง คอแห้ง เกิดอันตรายในการทำงานกับเครื่องจักรและในการขับขี่ยวด ยานพาหนะจากการง่วงนอน

หมายเหตุสำคัญ: ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา” ที่รวมถึงยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวม ยานอนหลับด้วย) ยาแผนโบราณทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ

ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกชนิดควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอด้วยเช่นกัน ถ้าพบผู้กินยานอนหลับเกินขนาด (อาการสำคัญคือ หายใจผิดปกติเช่น ช้า เบา ตื้น กระตุก หยุดหายใจเป็นพักๆ และหลับลึกจนไม่รู้สึกตัวเมื่อปลุก) ต้องรีบนำส่งโรงพยาบาลทันที